Schaduwkabinet

• De winst van het tekort

Telegraaf – maandag 28 oktober 2013

Op = op! Een bekende marketingtruc, waarmee middenstanders klanten ervan proberen te overtuigen dat het aanbod schaars is. En wat schaars is, is aantrekkelijk.

Voor fossiele energiebronnen en een stijgend aantal onmisbare grondstoffen geldt inmiddels ook op = op. Zowel de voorraden olie en aardgas als tal van grondstoffen zijn in miljoenen jaren ontstaan. In het tijdbestek van ongeveer een eeuw zijn zij voor een substantieel deel uitgeput. En ook al lopen de schattingen over de nog in de aardbodem aanwezige voorraden sterk uiteen, aan de eindigheid als zodanig twijfelt niemand. Het gaat er meer om of we het probleem al over twee generaties voor onze kiezen krijgen of over veertig.
Als je schaarste als vertrekpunt neemt vertonen de onderwerpen grondstoffen en energie dus duidelijke overeenkomsten. Dat doet vermoeden dat er in de aanpak van het schaarsteprobleem ook overeenkomsten zijn. En dat klopt. Alleen heet de oplossing bij grondstoffen ‘circulariteit’ en bij energie ‘hernieuwbaar’. Waar het in beide gevallen op neer komt is hetzelfde: onttrek niets (of zo weinig mogelijk) aan de aarde, en gebruik zoveel mogelijk dat wat er al is. In het geval van grondstoffen zijn dat alle producten (roerend en onroerend) op aarde – je zou het onze mondiale ‘grondstoffenbank’ kunnen noemen. In het geval van energie is dat alle energie die al voorhanden is, en die we alleen nog maar hoeven ‘aftappen’: zon, wind, aardwarmte, getijdenbewegingen enzovoorts.
We weten dus als Nederland waar de uitdagingen liggen. We moeten het (dreigend) tekort afwenden en omzetten in winst – de winst van het tekort
Op grondstoffengebied kunnen we dat bereiken door in te zetten op de circulaire economie. Kort door de bocht: een economie waarin producten worden gemaakt die eenvoudig te recyclen zijn, waarna van de teruggewonnen grondstoffen weer nieuwe producten gemaakt worden. Geen vervuilende mijnbouw aan het begin van de keten en grote hoeveelheden afval aan het eind van de keten, maar een slimme, eeuwigdurende ‘carrousel’ van grondstoffen. Grondstoffen die slechts tijdelijk zijn vastgelegd in – inderdaad – een iPhone 5S bijvoorbeeld.
Op energiegebied kan de winst van het tekort worden verzilverd door een duurzame energietransitie. De spaarzame voorraden fossiele energiebronnen die er nog zijn, moeten we zo slim mogelijk gebruiken om die transitie zo snel en pijnloos mogelijk te realiseren.

Twee dossiers, twee uitdagingen, twee keer de winst van het tekort. Maar hier eindigt de parallel vreemd genoeg. Want ons land is heel goed in recycling, afvalverwerking en het opnieuw inzetten van teruggewonnen grondstoffen. Kijk naar bedrijven als Van Gansewinkel, Desso, van Houtum en Interface. Of naar ons inzamel- en recyclingsysteem voor e-waste, dat wereldwijd wordt gekopieerd. In Nederland wordt een grondstoffenpaspoort ontwikkeld en je kunt zelfs een spijkerbroek leasen. Volop initiatieven die uitgaan van één idee: grondstoffen zijn waardevol, weggooien is letterlijk een gemiste kans… op duurzame winst.
Tegelijkertijd worstelen we, alle goede initiatieven ten spijt, enorm met het behalen van onze duurzame energiedoelstellingen in 2020 (16% in het regeerakkoord, teruggeschroefd naar 14% in het Energieakkoord). Onze rijkdom aan aardgas blijkt nu een remmende factor om ‘full swing’ te kiezen voor de nieuwe, duurzame economie.
Het zou goed zijn als de Nederlandse beleidsmakers zich niet langer rijk rekenen, maar juist omgekeerd. Want juist het beseffen van het tekort stimuleert innovatie en de ontwikkeling van nieuwe ‘enabling technologies’. Dus stoppen met het beschermen van de grote, gevestigde energieproducenten, en ruim baan (in fiscale voordelen, in faciliteiten, in investeringsklimaat) voor de huidige (MKB-)innovators. Zij zijn in staat om met nieuwe businesscases het tekort (aan fossiele energie) dat ons hoe dan ook te wachten staat, om te zetten in winst!

Link naar Telegraaf