Schaduwkabinet

• De EU, Rusland en gas: wat willen we?

Woensdag 30 juli 2014
Column van Rob de Wijk – Schaduwminister van Veiligheid & Justitie
Ook verschenen op De Telegraaf MijnBedrijf

Een paar jaar geleden discussieerde ik met Aleksej Miller, de grote baas van Gazprom, over de voorzieningszekerheid van gas voor Europa. We hadden toen net de crisis rond Oekraïne achter de rug. Dat land had in 2009 een betalingsachterstand opgelopen waarna Rusland de gaskraan dichtdraaide en ook delen van Midden- en Oost-Europa zonder gas kwamen te zitten. Energie werd daardoor steeds minder handelspolitiek en steeds meer geopolitiek.

Nog één zo’n akkefietje en de Europese Unie wil minder afhankelijk worden van uw gas, voorspelde ik Miller. Inmiddels is het 2014 en zijn we met Rusland een aantal akkefietjes verder. De Krim is bij Rusland getrokken en de MH17 is neergeschoten. Dat laatste kon gebeuren omdat Rusland na de annexatie van de Krim de rebellen in Oost-Oekraïne bleef steunen.

Rusland is voor zijn inkomsten voor een groot deel van olie- en gasexporten afhankelijk. Poetin kan daarom alleen tot gedragsverandering worden gedwongen als hij daar wordt getroffen. De eerste lakmoesproef hiervoor is hoe de Europese Unie met de South Stream pijpleiding omgaat. Die pijpleiding is bedoeld om gas niet door, maar langs Oekraïne naar Europa te pompen. Precies om die reden werd het traject van de pijpleiding aangepast. Om de exclusieve economische zone van Oekraïne te omzeilen werd de leiding door Turkse wateren aangelegd.

Bovendien splijt die pijpleiding Europa op politiek vlak, waardoor Poetin steeds minder van Europa te vrezen heeft. Er kwamen voor South Stream aparte deals, onder meer met Bulgarije, Hongarije en Oostenrijk. Sommige deals, zoals die met Oostenrijk, werden na de annexatie van de Krim gesloten en nadat de EU besluiten nam over sancties tegen Rusland. Het Europese Parlement en de Europese Commissie zijn mordicus tegen en trachten met politieke en juridische middelen de pijpleiding op te schorten.

De vraag is wat Europa, dus ook Nederland, na het neerhalen van de MH17 wil. Willen we blijven toestaan dat Rusland de inkomsten van energie exporten blijft gebruiken om instabiliteit in eigen land tegen te gaan door middel van subsidies op bijvoorbeeld brandstof? Staan we toe dat ook ons geld gebruikt wordt voor de opbouw en vergroting van de Russische krijgsmacht? Willen we dat Poetin met South Stream een beloning krijgt voor slecht gedrag?

Of willen we tegen Poetin’s acties protesteren? Als dat laatste het geval is dan moet er een einde komen aan South Stream, moet de Europese Unie besluiten tot een Energie-Unie om gezamenlijk de energie-afhankelijkheid van Rusland te verminderen en moeten we landen als Oostenrijk dwingen tot solidariteit. En ja, dat betekent inderdaad een grotere rol voor de EU.